इ.स.च्या १२ व्या शतकात, ज्ञानेश्वर, तुकाराम आणि एकनाथ यांच्यासारख्या संतांनी मराठी भाषेत साहित्य निर्माण केले. या साहित्याने मराठी भाषेच्या विकासाला चालना दिली आणि मराठी भाषा एक साहित्यिक भाषा म्हणून उदयास आली.
इ.स.च्या १६ व्या शतकात, मराठा साम्राज्याच्या उदयामुळे मराठी भाषा अधिक लोकप्रिय झाली. मराठा साम्राज्याच्या काळात, मराठी भाषा राजकारण, प्रशासन आणि साहित्यात वापरली जाऊ लागली.
इ.स.च्या १९ व्या शतकात, मराठी भाषेने आधुनिकीकरणाचा मार्ग सुरू केला. या काळात, मराठी भाषेतून अनेक वर्तमानपत्रे आणि मासिके प्रकाशित होऊ लागली. यामुळे मराठी भाषेचा प्रसार आणि वापर वाढला.
आज, मराठी भाषा भारतातील २२ अनुसूचित भाषांपैकी एक आहे. मराठी भाषेचे मुख्य प्रचलन महाराष्ट्र, गोवा, कर्नाटक आणि तेलंगणा राज्यांमध्ये आहे. मराठी भाषेचे वक्त्यांची संख्या सुमारे १२० दशलक्ष आहे.
मराठी भाषेची उत्पत्ती आणि विकास याबद्दल अनेक सिद्धांत आहेत. काही सिद्धांतांनुसार, मराठी भाषा ही संस्कृत आणि प्राकृत भाषांमधून थेट विकसित झाली आहे. तर, इतर सिद्धांतांनुसार, मराठी भाषा ही महाराष्ट्री अपभ्रंश भाषेमधून विकसित झाली आहे.
मराठी भाषेच्या उत्पत्ती आणि विकासाबाबतचे काही महत्त्वाचे सिद्धांत खालीलप्रमाणे आहेत:
- संस्कृत-प्राकृत सिद्धांत: या सिद्धांतानुसार, मराठी भाषा ही संस्कृत आणि प्राकृत भाषांमधून थेट विकसित झाली आहे. या सिद्धांताचे समर्थन करणारे विद्वान सांगतात की मराठी भाषेत संस्कृत आणि प्राकृत भाषांमधून अनेक शब्द आणि व्याकरणाचे नियम आढळतात.
- महाराष्ट्री अपभ्रंश सिद्धांत: या सिद्धांतानुसार, मराठी भाषा ही महाराष्ट्री अपभ्रंश भाषेमधून विकसित झाली आहे. महाराष्ट्री अपभ्रंश ही एक मध्ययुगीन भाषा होती जी संस्कृत आणि प्राकृत भाषांमधून विकसित झाली होती. या सिद्धांताचे समर्थन करणारे विद्वान सांगतात की मराठी भाषेत महाराष्ट्री अपभ्रंश भाषेचे अनेक शब्द आणि व्याकरणाचे नियम आढळतात.
मराठी भाषेच्या उत्पत्ती आणि विकासाबाबत कोणताही एक सिद्धांत पूर्णपणे सिद्ध नाही. तथापि, या दोन्ही सिद्धांतांची काही प्रमाणात पुष्टी होते.