.jpeg)
प्रारंभिक जीवन
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी पुणे जिल्ह्यातील शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. त्यांचे वडील शाहजी भोसले आणि आई जिजाबाई यांनी शिवाजींच्या जीवनावर आणि संस्कारांवर मोठा प्रभाव टाकला. जिजाबाई यांनी त्यांना रामायण, महाभारत, आणि भारतीय इतिहासातील महत्त्वाच्या वीरांच्या गोष्टी सांगून त्यांच्यात धैर्य, न्याय, आणि प्रामाणिकतेच्या भावना रुजवल्या.
स्वराज्याची स्थापना
शिवाजी महाराजांनी लहान वयातच राज्यकारभाराच्या कामात रस घेतला. त्यांनी महाराष्ट्राच्या विविध भागात विखुरलेल्या मावळ्यांना एकत्र करून एक सशक्त सेना तयार केली. १६४५ मध्ये त्यांनी तोरणा किल्ला जिंकून स्वराज्याची स्थापना केली. त्यांनी अनेक किल्ल्यांची जिंकत स्वराज्याचे विस्तार केले.
रणनीती आणि युद्धकौशल्य
प्रारंभिक जीवन
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी पुणे जिल्ह्यातील शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. त्यांचे वडील शाहजी भोसले आणि आई जिजाबाई यांनी शिवाजींच्या जीवनावर आणि संस्कारांवर मोठा प्रभाव टाकला. जिजाबाई यांनी त्यांना रामायण, महाभारत, आणि भारतीय इतिहासातील महत्त्वाच्या वीरांच्या गोष्टी सांगून त्यांच्यात धैर्य, न्याय, आणि प्रामाणिकतेच्या भावना रुजवल्या.
स्वराज्याची स्थापना
शिवाजी महाराजांनी लहान वयातच राज्यकारभाराच्या कामात रस घेतला. त्यांनी महाराष्ट्राच्या विविध भागात विखुरलेल्या मावळ्यांना एकत्र करून एक सशक्त सेना तयार केली. १६४५ मध्ये त्यांनी तोरणा किल्ला जिंकून स्वराज्याची स्थापना केली. त्यांनी अनेक किल्ल्यांची जिंकत स्वराज्याचे विस्तार केले.
रणनीती आणि युद्धकौशल्य
शिवाजी महाराजांची युद्धतंत्रे आणि रणनीती प्रसिद्ध होती. त्यांनी गनिमी कावा म्हणजेच छापामार युद्धतंत्राचा वापर करून मोठ्या आणि शक्तिशाली शत्रू सैन्यांना पराभूत केले. त्यांच्या समुद्रावर वर्चस्वासाठी त्यांनी नौदलाची स्थापना केली आणि सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग यांसारखे जलदुर्ग बांधले.
अफजल खानाचा पराभव
अफजल खानाने शिवाजी महाराजांना धोका देण्याचा प्रयत्न केला, पण महाराजांनी त्याला पराभूत करून आपले शौर्य सिद्ध केले. त्यांनी अफजल खानाच्या भेटीसाठी जाण्यापूर्वी कवच धारण केले होते आणि वाघनखाने त्याला ठार मारले.
राज्याभिषेक
१६७४ मध्ये शिवाजी महाराजांचा रायगड किल्ल्यावर भव्य सोहळ्यात राज्याभिषेक झाला आणि ते छत्रपती म्हणून राज्याभिषिक्त झाले. या सोहळ्याने त्यांना एक स्वतंत्र हिंदवी स्वराज्याचे अधिपती म्हणून ओळख मिळाली.
प्रशासन आणि न्यायव्यवस्था
शिवाजी महाराजांनी उत्कृष्ट प्रशासन व्यवस्था निर्माण केली. त्यांनी राज्यकारभारासाठी अष्टप्रधान मंडळाची स्थापना केली ज्यात प्रत्येक मंत्र्याला विशिष्ट जबाबदारी दिली होती. त्यांनी न्यायव्यवस्थेला महत्त्व देत सर्वसामान्यांना न्याय मिळवून दिला.
धर्मनिरपेक्षता आणि सर्वधर्मसमभाव
शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या राज्यात सर्वधर्मीयांचे आदर केले आणि धार्मिक सहिष्णुता पाळली. त्यांनी मुस्लिम महिलांचा सन्मान केला आणि त्यांच्या संपत्तीचे रक्षण केले.
उत्तराधिकार आणि मृत्यू
शिवाजी महाराजांचा ३ एप्रिल १६८० रोजी रायगड किल्ल्यावर निधन झाले. त्यांच्या मृत्यूनंतरही त्यांचे स्वराज्य टिकून राहिले आणि त्यांचे पुत्र संभाजी महाराजांनी त्यांचे कार्य पुढे नेले.
अफजल खानाचा पराभव
अफजल खानाने शिवाजी महाराजांना धोका देण्याचा प्रयत्न केला, पण महाराजांनी त्याला पराभूत करून आपले शौर्य सिद्ध केले. त्यांनी अफजल खानाच्या भेटीसाठी जाण्यापूर्वी कवच धारण केले होते आणि वाघनखाने त्याला ठार मारले.
राज्याभिषेक
१६७४ मध्ये शिवाजी महाराजांचा रायगड किल्ल्यावर भव्य सोहळ्यात राज्याभिषेक झाला आणि ते छत्रपती म्हणून राज्याभिषिक्त झाले. या सोहळ्याने त्यांना एक स्वतंत्र हिंदवी स्वराज्याचे अधिपती म्हणून ओळख मिळाली.
प्रशासन आणि न्यायव्यवस्था
शिवाजी महाराजांनी उत्कृष्ट प्रशासन व्यवस्था निर्माण केली. त्यांनी राज्यकारभारासाठी अष्टप्रधान मंडळाची स्थापना केली ज्यात प्रत्येक मंत्र्याला विशिष्ट जबाबदारी दिली होती. त्यांनी न्यायव्यवस्थेला महत्त्व देत सर्वसामान्यांना न्याय मिळवून दिला.
धर्मनिरपेक्षता आणि सर्वधर्मसमभाव
शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या राज्यात सर्वधर्मीयांचे आदर केले आणि धार्मिक सहिष्णुता पाळली. त्यांनी मुस्लिम महिलांचा सन्मान केला आणि त्यांच्या संपत्तीचे रक्षण केले.
उत्तराधिकार आणि मृत्यू
शिवाजी महाराजांचा ३ एप्रिल १६८० रोजी रायगड किल्ल्यावर निधन झाले. त्यांच्या मृत्यूनंतरही त्यांचे स्वराज्य टिकून राहिले आणि त्यांचे पुत्र संभाजी महाराजांनी त्यांचे कार्य पुढे नेले.